دوست راستین از نظر فیلودموس

حتی اگر منطقی نشان دهیم که دوستی بهره‌های نیک بسیار دارد، با این وجود هیچ چیزی با شکوه‌تر از داشتن کسی نیست که شخص بتواند حرف دلش را به او بگوید و او سخنش را بشنود. زیرا میلی قدرتمند در طبیعت ماست که می‌خواهد آنچه در سر دارد را برای کسانی آشکار نماید.

دوست راستین باید به لحاظ اخلاقی، سودمند باشد. او نیت نیک دارد، و فلسفه را خردمندانه و پیوسته به کار می‌بندد. او شخصیت ارجمندی دارد، به شهرت توجهی نمی‌کند، کمتر از هر چیز به [کسب شهرت] در سیاست؛ به دور از حسادت است، تنها سخن مربوط را می‌گوید، آنقدر احساساتی نمی‌شود که اهانت کند یا تکبر و یا نفرت ورزد یا دیگران را رنجور کند. او از بی‌ادبی و چاپلوسی پرهیز می‌کند.

اما دوستان چگونه می‌توانند به لحاظ اخلاقی برای همدیگر سودمند باشند؟

فیلودموس معتقد است انسان با شعور، اشتباهات رفتاری و اندیشه‌ای دوستان خودش را با بیانی شفاف و صریح متذکر می‌شود. وانگهی به این دلیل که هدف انتقاد صریح، ارتقای اخلاقی است، نه برعکس، تخریب روحیات دوست یا شاگرد، انسان عاقل، انتقاد صریح خویش را در کنار خوش‌خویی، بذله‌گویی، نرمی کلام و گاه ستایش‌های‌ موردی بیان می‌کند و در مواردی به «خطاهای جاهلانه دوران جوانی خودش ارجاع می‌دهد. عده‌ای از دوستان به انتقاد صریح بیشتری نیاز دارند، رک‌گویی با کسانی که بی‌تدبیر و بی‌پروا هستند، فایده‌ای ندارد».

اما انسان عاقل نباید از کسانی که اشتباهات قابل بخشش می‌کنند، متنفر باشد، نه از روی ناامیدی. اما او چگونه می‌تواند از کسی متنفر باشد که خطا می‌کند، در حالی که می‌داند خودش کامل نیست و به خودش متذکر می‌شود که هر کسی در معرض خطاست.

اپیکوریان معتقد بودند اگر روح انسان با انتقاد صریح آبدیده نشود، هیچ امیدی برای پیشرفت اخلاقی، اصلاح و یادگیری نیست. اگر کسی متکبر و مغرور باشد و گمان کند تمام جواب‌ها نزد اوست، یا اینکه اشتباه نمی‌کند یا فراتر از نقد است، پیشرفت اخلاقی برای او ممکن نیست.

بیشتر بخوانید:

هدف دوستی چیست؟ – ویدئویی از مدرسه زندگی الن دو باتن